De aanklager die van zijn voetstuk viel
Luis Moreno Ocampo‚ voormalig aanklager van het Internationaal Strafhof‚ krijgt er behoorlijk van langs in een zorgvuldig voorbereid internationaal mediaoffensief dat is gebaseerd op onderzoek van ruim 40 duizend documenten.
De wereldpers besteedde in oktober vele pagina’s aan het wangedrag van de man die lang het gezicht was van het in 2002 opgerichte hof. Ocampo zou vertrouwelijke informatie hebben gedeeld met derden‚ collega’s hebben geschoffeerd en betrokken zijn geweest bij mistige brievenbusfirma’s. Na zijn dienstverband onderhield hij intieme banden met mensen in de nabijheid van de Libische verdachten van het hof. Velen noemen hem een narcist die een zwak heeft voor filmsterren en voor geld.
Vernietigend commentaar
Het is lastig in de overstelpende stroom van aantijgingen hoofd- en bijzaken te scheiden. De belangrijkste vraag lijkt me of Ocampo door zijn wijze van opereren het functioneren van het hof heeft belemmerd. Het meest vernietigende commentaar kwam van Human Rights Watch. Ocampo had volgens deze waakhond een ‘minimalistische’ kijk op strafrechtelijk onderzoek‚ waardoor een aantal strafzaken onder zijn hoede strandde wegens gebrek aan goede voorbereiding. Ernstiger kritiek kun je bijna niet krijgen als aanklager.
En toch waren we allemaal een beetje verliefd op deze Don Quichot
Een van de rechters van het Strafhof die werd geciteerd herinnerde zich dat getuigen die Ocampo opriep vaak van ‘niets’ wisten en dat hun verklaringen ‘op geen enkele manier bijdroegen aan waarheidsvinding’ tijdens het proces. Zijn juridische onderbouwing werd door rechters ‘vaag’ gevonden.
Had dit strafrechtelijk onvermogen gestopt kunnen worden? In de eerste jaren van het hof was iedereen opgewonden over dit bijzondere instituut. Er werden honderden bijeenkomsten georganiseerd over wie het Strafhof zou moeten vervolgen en welke juridische beginselen het moest opnemen. Ocampo was er altijd bij. Moet die man niet gewoon zijn werk doen‚ dacht ik weleens‚ als ik zijn flamboyante verschijning weer zag.
Hagelwit pak
Hij had de gewoonte zich op reis te laten filmen‚ als hij in hagelwit pak met een helikopter in een Afrikaanse bush landde. Ook was de filmploeg erbij als hij weer eens lunchte met zijn vertrouwelinge Angelina Jolie of als hij ’s nachts met een baard van drie dagen in hotellobby’s achter zijn laptop zat. De regie was altijd in handen van Ocampo zelf. Deze kritiekloze films ontlokten bij menigeen de cynische opmerking dat het hof geen PR-afdeling meer nodig had. En toch waren we allemaal een beetje verliefd op deze Don Quichot die het hof wél op de kaart heeft gezet.
Zal het Strafhof ondanks alle negatieve berichtgeving overleven? Zeker. De Gambiaanse Fatou Bensouda‚ die Ocampo vijf jaar geleden opvolgde‚ werkt met haar staf op volle toeren. Bensouda regisseert geen films over zichzelf en belooft geen gouden bergen. Human Rights Watch riep onlangs de wereld op meer met het hof samen te werken en het financieel genereus te ondersteunen.
Dit artikel verscheen eerder in Wordt Vervolgd, van november 2017.
Over de auteur
Frederiek de Vlaming werkt bij de Rechtenfaculteit van de Universiteit van Amsterdam, afdeling Internationaal Strafrecht. Zij promoveerde in 2010 op een proefschrift over het beleid van de aanklager van het Joegoslavië Tribunaal. Zij was onder meer werkzaam bij Amnesty International en UNHCR en is nu directeur van de Nuhanovic Foundation, een stichting die via rechtszaken wil bijdragen aan rechtsherstel voor oorlogsslachtoffers.
Andere bijdragen door Frederiek de Vlaming